Kripto para nedir?

kripto para, btc, bitcoin

Kripto para
Kripto para (veya kripto varlık), işlemlerini güvenceye almak için kriptografi yani şifreleme kullanan, çalışma şekli nakite alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış bir dijital varlık, bir sanal unsurdur. Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal döviz’dir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto paranın merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden gelmektedir.

2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O zamandan beri birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Bunlara genellikle altcoin denilir ki bu kısaltma alternatif ve coin yani madeni para’nın birleşimidir.

Uzmanlar, kripto paraların toplam piyasa değerinin önümüzdeki yıllarda 1-2 trilyon dolara kadar çıkabileceğini tahmin etmektedirler.

Kriptopara, kriptografik protokoller kullanılarak son derece karmaşık kod sistemleriyle şifrelenen bir çeşit dijital para birimidir.
Özellikleri
Bir kripto paranın şu 6 özelliği olması beklenir:
1. Merkeziyetsizlik,
2. İşlem ve sahip kayıtları,
3. Yeni arz oluşturma kuralları,
4. Sahipliğinin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi,
5. Paranın sadece sahibinin emriyle el değiştirebilmesi,
6. Aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapılırsa sadece birinin yerine getirilmesi.

Biraz daha genelleyerek açarsak:
➢ Kripto para temelde bir elektronik paradır ve onun genel özelliklerini aynen taşır:
⇛ Değerli olduğuna inanıldığı için, ve taklit edilemediği, kayıtlı olduğu, kayıtlarının yani muhasebe defterlerinin (ing. “ledger”) güvenliğinin, kırılması neredeyse imkansız şifrelerle, yani kripto tekniklerle sağlandığı, parayı basan kurumun keyfi uygulamalarla ya da kazayla değerini düşürme ihtimali az olduğu için değerlidir
⇛ Elektronik paraya şu sebeplerden sanal para da denir.
⭄ Elektronik para eritildiklerinde pek değer kaybetmeyen altın ve gümüş paralar gibi değerini gram olarak içinde taşımaz, bir yerlerde altın karşılığı olan bir belge de değildir.
⭄ Elektronik para özelliklerinin taklidi zor olan ve detayları herkesçe bilinen fiziki bir nesne de değildir.
⭄ Elektronik para devlet veya kanun gözünde genel geçerliliği olan bir değişim aracı da değildir (devlet sadece kendi bastığı ulusal parayı öngörür), bu yüzden sadece belli gruplar içinde kullanılabilir, orada da olsa olsa ticari bir anlaşma ya da senet benzeri hukuki yaklaşım söz konusu olabilir.
⇛ Kripto para aynı zamanda bir ağ (network) parasıdır ki özellikle internet gibi bir bilgisayar ağı üzerinden elektronik ortamda sayısal (dijital) olarak saklanır, havale edilebilir ve kullanılır.
⇛ Bazı kripto paralar (banka kartı gibi), tıpkı geleneksel parada olduğu gibi, parayı “basan” kurumun kayıtları ve garantisi ile ayakta dururlar. Bunlar için merkezi terimi kullanılır ve hakimiyet de muhasebe defterlerini tutan o merkezin elindedir.
➢ Başka bazı kripto paralar (bitcoin gibi) muhasebe defterlerinin fazladan kopyaları birçok yerde tutulduğu ve bunlar her biri başka mercilerce kendi şifreleriyle kilitlenip devamlı ve eş zamanlı güncellendiği için belli bir merkezden bağımsız bir güven ve garanti söz konusudur. Bunlar için merkezsiz ya da dağınık terimi kullanılır ve hakimiyet bütün bu muhasebe defterlerini tutanlar birlikte karar verebildiği kadar onların elindedir yoksa devlet dahil kimsenin elinde değildir.
⇛ Merkezsiz kripto parayı kim basar, ilk kim faydalanır? Genellikle para önceden belli bir programa göre azar azar otomatik olarak basılır ve merkezsiz işlemleri, şifre hesaplarını yapan, ve muhasebe defterlerini diğer kopyalarıyla uyumlu tutanlara ispatlanmış emek karşılığı olarak verilir. Söz konusu emek zor bir hesabın cevabı olabilir; Bu zorluk “bana ver! bana ver!” şeklinde hizmet tıkayıcı (İng. “Denial of Service/DOS”) hadsizlikleri önlemek amaçlıdır. Çok elektrik israfına sebep olduğu için eleştirilir. Bu yüzden ispatlanmış emek yerine ispatlanmış hak usulüyle üretilen kripto para çeşitleri de çıkartılmıştır.
➢ Kripto para dijital cüzdanlarda saklanır. Aslında saklanan şey, paranın kayıtlardaki sahibinin sadece kendisinin bileceği, akılda tutulmaya uygun olmayan şifrelerdir. Bu cüzdanlar saklama hizmeti veren internet sitelerinde veya o sitelere güvenemeyenler için kağıtda yazılı olarak, veya başka bir maddede yazılı olarak, hatta giderek donanım cüzdan (ing. “hardware wallet”) yani sırların hiç makine dışına çıkması gerekmeyen cebe sığacak kadar küçük tek amaçlı bilgisayar (ing.”single purpose computer”) şeklinde elektronik olarak da gerçekleştirilebilirler. 2013 yılında dünyada bir milyon gibi, 2017 de ise 6 milyon gibi, çoğu bitcoin amaçlı elektronik donanım cüzdan kullanıcısı vardı.
➢ Anlık işlem ve sınırsız (sınırlar ötesi) mülkiyet devri (havale) sağlar.
➢ Bazı kripto paralar bazı topluluklarda kullanılacak şekilde kısıtlı olarak geliştirilmiş olabilir, mesela bir çevrimiçi oyunda veya sosyal ağda.

Bunu da oku :  Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir? Katılmalı mıyım?

Kripto Para Tarihi
↦ 1983 : Amerikalı David Chaum eCash’i tasarladı
↦ 1995 : Amerikalı David Chaum eCash’i digicash üzerinden gerçekleştirdi.
↦ 1996 : ABD de NSA “Anonim kripto para nasıl basılır” başlıklı bir bildiri yayınladı.
↦ 1998 : Wei Dai “b-money” adlı anonim merkezsiz kripto parayı anlatan bir bildiri yayınladı.
↦ 1998 : Nick Szabo bit-gold adlı anonim merkezsiz kripto parayı gerçekleştirdi.
↦ 1998 : Hal Finney, Dai ve Szabo dan esinlenip herkesin kullanabileceği bir “ispatlanmış emek” mekanizması geliştirdi.
↦ 2009 : Satoshi Nakomoto (internette kullandığı takma adı, asıl kimliği bilinmiyor) SHA-256 temelli “ispatlanmış emek” mekanizması ve blok zinciri kullanarak ilk yarı-anonim (kim ödedi-ödendi bilinemiyor ama hangi hesaptan hangi hesaba ödendi herkes görebilir) merkezsiz kripto para olan “bitcoin”i gerçekleştirdi.
↦ 2011 : Nisan ayında Namecoin adı altında internet sansürünün engellenmesi amaçlı merkezsiz DNS gerçekleştirildi.
↦ 2011 : Ekim ayında SHA-256 yerine “scrypt” kullanan anonim merkezsiz kripto para “litecoin” gerçekleştirildi.
↦ Peercoin “ispatlanmış emek” yerine “”ispatlanmış hak” kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu
↦ IOTA blockchain yerine Tangle kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.
Özel bir blockchain kullanan “DIVI projesi” sanal cüzdan içinde para çeşitleri arasında kambiyo işlemini ve sahibinin kişisel bilgilerinin işlemle kaydedilmesine olanak veren bir düzen gerçekleştirildi.
↦ 2014 : 6 Ağustos’ta İngiltere kripto paraların ekonomiye katkısı ve devletin ne yapmasının doğru olacağının incelenmesi için düğmeye bastı.
↦ 2018 : Mart ayında Marshall Adaları “sovereign” adlı ulusal elektronik parayı çıkarttı ve ülkenin geçerli parası olduğunu ilan etti.
↦ 2018 : Boston (MA, ABD) merkezli Fidelity Digital Assets, Bitcoin ve Ethereum için kurumsal trading, müşavirlik, ve güdüm/yönetim hizmeti sunmaya başladı.

Bunu da oku :  Faiz Artırma veya Azaltma Kararı

Kriptopara Nasıl Alınır?
Kriptopara almak için bilinen en yaygın yöntem kriptopara alım satım platformlarını kullanmaktır. Bu platformlara kolayca kayıt olarak birkaç dakika içerisinde ilk kriptopara Bitcoin’e sahip olabilirsiniz. İtibari para birimi yatırarak karşılığında kriptopara elde edebileceğiniz gibi, kriptoparalar arasında da alım ve satım yapılabilmektedir.

Blockchain
Blockchain veya blokzinciri, bilgisayar terminolojisinde birbirine zincir halinde bağlı blokların tuttuğu ve sürekli büyüyen bir işlem kayıt defterini ifade eder. Eşten eşe birbirine bağlı olan bu blokların işlem kayıtlarını sakladığı depoya ise dijital defter ismi verilmiştir.

Blockchain Ne Demek?
Türkçeye blokzinciri/blok zinciri olarak geçen Blockchain teknolojisinin temeli, 1990’lı yılların başında kriptografi uzmanları Stuart Haber ve Scott Stornetta tarafından yapılan çalışmalarla atılmıştır. 1970’li yıllarda Ralph Merkle tarafından patentlenen “hash ağacı” konseptinden yola çıkan iki uzman, çalışmalarını tam manasıyla kavramsallaştırmamış olsalar da günümüzdeki modern blokzinciri tanımına yaklaşmayı başarmışlardır. Bu sebeple birçoklarına göre bu teknolojinin mucidi Satoshi Nakamoto değil, Haber ve Stornetta’dır.

Günümüzdeki anlamıyla ilk Blockchain, tarihteki ilk kripto para birimi Bitcoin ile yaşıttır. Takvimler 31 Ekim 2008’i gösterdiğinde Satoshi Nakamoto isimli bir kişi ya da grup tarafından yayımlanan “Bitcoin: Eşten Eşe Elektronik Nakit Sistemi” isimli white paper dokümanında BTC altyapısının tamamen blokzinciri teknolojisine dayandırıldığı belirtilmiştir.

Bitcoin Nedir?
Dijital teknolojiyi kullanarak merkezi otorite veya bankalara bağlı olmadan çalışan, kripto para birimidir. 2008’de “Satoshi Nakamoto” diye adlandırılan ve daha sonra yok olan bir kişi veya grubun hazırladığı makale sonucu ortaya çıkan Bitcoin, dijital bir yazılımın ürünüdür.

Ethereum Nedir?
Tanıtımı Kuzey Amerika Bitcoin Konferansı’nda Vitalik Buterin tarafından yapılmıştır ve kendilerinin bile beklemediği büyük bir ilgi ile karşılaşmış olan Ethereum dışarıdan bakıldığı zaman bir “altcoin” gibi olsa da aslında diğer altcoinlere göre çok daha fazla yenilik içeren bir sistemdir.

Bunu da oku :  ŞikayetVar.com Nedir?

Ripple Nedir?
Eş zamanlı küresel bir ödeme ağı olarak tanımlanmış olan Ripple’ın özellikleri Bitcoin’de olan sorunların çözüm getirir halidir. Hedef noktası bankalar ve müşteriler arasındaki ödemeleri kolaylaştırmak olan Ripple, uluslararası para transferlerinin arttığı günümüzde bu külfetli süreci olabildiğince basit ve düşük masraflı hale gelmektedir.

Stellar Lumens Nedir?
Sınır ötesi ödeme kolaylığı sağlayan blok zincir teknolojisi kullanılarak geliştirilmiş, açık kaynak kodlu bir kripto para birimidir. Kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olan Stellar Lumens’in görevi az gelişmiş ülkelere para gönderme sürecini basitleştirerek mücadele etmektir. Stellar Lumens’i diğer dijital paralardan ayıran şey, doğrudan ağında para alışverişi yapılmasıdır.

Bitcoin Cash Nedir?
Merkez Bankası olmadan işlem yapılabilen, Bitcoin’de kullanıcılar arası sanal para sisteminin devamı olarak görülmektedir. Bitcoin’in de kullandığı blok zincir teknolojisinin geliştirilmesi ve büyümesi imkânına da sahip olmuştur. Bitcoin Cash 1 Ağustos 2017’de dijital para piyasasına girmiştir.

EOS Nedir?
Kendisini, merkezi olmayan uygulamalar için en güçlü altyapı olarak tanımlanan EOS, platformunda ticari ölçekli merkezi olmayan uygulamaların (dApps) geliştirilmesine sağlayan, barındırılmasına ve yürütülmesine olanak sağlayan Blockchain tabanlı merkezi olmayan bir sistemdir.

Litecoin Nedir?
Bitcoin ile aynı olsa da Bitcoin ve diğer kripto paralardan farkı “Ayrı Tanıkların Kabul Edilmesi” ve “Yıldırım Ağı” gibi teknik özelliklerin olmasıdır. Bunlar, Bitcoin’de de karşılaşılan potansiyel darboğazları azaltarak belirli bir sürede ağ tarafından daha fazla işlemin işlenmesine etkin bir şekilde izin verir. Litecoin’in ödeme maliyeti hemen hemen sıfırdır ve Bitcoin’den yaklaşık dört kat daha hızlı ödeme yapılır.

Tether Nedir?
Dayanağı tüm dünyadaki dövizlere dayanılan ilk kripto para olmuş olan Tether, kripto paraları tüm geleneksel dövizleri bir araya getirmektedir. Dolar, Euro ya da Yen’e endekslenmiş tokenleri kullanıcılara sunulan Tether Blockchain teknolojisinin getirdiği imkânlardan faydalanmaktadır. Tether sayesinde dünyanın her yerinde hızlı ve güvenli bir şekilde para göndermek ya da kripto para piyasasının dalgalı yapısını etkilenmeden kripto para bulundurmak mümkün hale gelmektedir.

Bitcoin SV Nedir?
Bitcoin’in vizyonunu hayata geçirme projesinden dolayı projenin ismi “Satoshi Vision” (SV) olmuştur. Lider BCH kripto para şirketi olan CoinGeek ve diğer madencilerin isteğiyle oluşturulan kripto para, madencilere doğrudan BCH uygulama seçimi sağlamaya ve şirketlerin güven içinde uygulama ve web sitesi geliştirmeyi amaçlamıştır.

Cardano Nedir?
Kısaltmış hali ADA olan Cardano’nun en öne çıkan özelliklerden biri, altyapısında Ouroboros ismi verilen Proof of Stake adlı algoritmasının kullanılmaktadır. Cardano’nun protokolü iki bölümden oluşmaktadır. Bunlar; ödeme katmanları ve kontrol katmanlarıdır.

5/5 - (2 votes)
(Visited 9 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment